Normal şartlarda bir ülkede gitgide daha çok gökdelen inşa edilmeye başlandıysa o ülkenin ekonomisinin iyiye gittiğini düşünürüz değil mi?
İngiliz ekonomist Andrew Lawrence’a göre durum pek de öyle değil. Onun gökdelen etkisi adını verdiği bu ekonomik gösterge aslında bu konuyu çok daha farklı bir perspektiften ele alıyor.
Gökdelen etkisi teorisi Lawrance tarafından 1999 yılında ortaya atılıyor.
Lawrence, gökdelen etkisi teorisi kapsamında, dünyada inşa edilen en yüksek binaların ekonomik krizlerin hemen öncesinde yapıldığını belirtiyor.
Lawrence’ın gözlemlerine göre, bu devasa gökdelenlerin büyük çoğunluğu genellikle ekonominin yükseldiği ekonomik patlama dönemlerinin sonunda ortaya çıkıyor.
Dolayısıyla, teoriye göre bu durum ekonominin zirveye ulaştığını gösteriyor.
Lawrance’a göre ekonominin büyümesi, büyük projelere daha fazla fon ayrılmasına sebep oluyor fakat bu dönem genellikle ekonominin yavaşlamasıyla sonuçlanıyor.
Örneğin, Empire State Binası’nın hemen ardından etkisini daha da hissettirmeye başlayan Büyük Buhran, gökdelen etkisi teorisinin en temel örneklerinden biri olarak gösteriliyor.
Ya da 1972 yılında dünyanın en yüksek binası unvanını alarak tamamlanan One World Trade Center’ın ardından yaşanan 1973 petrol krizinin Amerika ekonomisini uzun bir durgunluk dönemine götürmesi de bir diğer örnek olarak karşımıza çıkıyor.
Son olarak, 1997’de Malezya’da tamamlanan Petronas Kuleleri’nin 1998 Asya finansal kriziyle aynı döneme denk gelmesi de gökdelen etkisi kapsamında ele alınan bir başka örnek.
Özetle, gökdelen etkisi gökdelen projelerinin ekonomik patlamaların sonuna işaret ettiğini, çünkü bu tarz projelerin ancak ekonomik bolluk dönemlerinde mümkün olabildiğini savunuyor.
Lawrance’a göre bir ülke, en yüksek binasını inşa ettiğinde bunun bolluk döneminin sonuna yaklaşıldığını ve ekonomik bir durgunluğun kapıda olduğunu gösterdiğini ifade ediyor.
Tabii literatürde bu teoriye gelen bazı eleştiriler de yer alıyor. Ekonomistlerin bir kısmı, gökdelenlerin yüksekliğinin doğrudan bir ekonomik kriz göstergesi olmadığını, daha çok ekonomik büyümenin bir sonucu olduğunu savunuyor.
Kesinliği tartışılsa da gökdelen etkisi, ekonominin nasıl büyüyüp daraldığını anlama konusunda ilginç bir bakış açısı sunuyor.